مولف که يکي از روشنفکران طرفدار غرب و مقيم در اسلامبول است در مقالاتي جداگانه علل عقب ماندگي و بي نظمي و عدم پيشرفت ايران را نسبت به ممالک اروپايي بررسي کرده و مقاله اول را خطاب به مشيرالدوله نگاشته است، وي در برخي مقالات قوانين و اصولي را که خود وضع نموده و يا از کتب ديگر اقتباس کرده براي نمونه آورده است. اين رساله پس از بازگشت مولف از فرنگ در ميانه سالهاي ۱۲۷۵-‎۱۲۷۶ ق نگاشته شده است (Version notes)

<نسخه هاي خطي فارسي>:ج.‎۲.ص.‎۱۶۵۹ (Version notes)

<ملي تهران>:ج.‎۲.ص.‎۴۵۶ (Version notes)

[؟‎۱۳۴۲]

<چاپ سربي>

<واقف: محمد رمضاني>

۱۲۸۵ = .‎م‎۱۹۰۷ = .‎ق‎۱۳۲۵

اثر حاضر گفتگويي خيالي بين شيخ و وزير پيرامون علل ترقي ممالک اروپايي و علل عقب ماندگي مسلمانان است و در اين گفت و گو يکي از عوامل عقب ماندگي را خط و الفباء عربي ذکر کرده است

مشخصات از روي جلد

<چاپ سربي>

<واقف: محمد رمضاني>

[۱۳

اثر حاضر رساله اي انتقادي که ملکم در روزگار برکناري از شغل و لقب نوشته و در آن به ميرزا علي اصغر امين السلطان و حکومت قاجاريه در قالبي طنزآلود مي تازد.

<اهداکننده: کتابخانه دانشگاه مفيد>

-[۱۲۸۶ = .‎ق‎۱۳۲۵]

عنوان از روي جلد

<چاپ سربي>

<واقف: محمد رمضاني>

۱۲۶۴ =.‎ق‎۱۳۰۳

ترکي

<اين کتاب به خط اختراعي ميرزا ملکم خان ناظم الدوله که بيشتر بحروف مقطعه فارسي و عربي شبيه است نوشته شده و از روي آن کليشه برداري و چاپ شده> است

[۱۲= .‎ق‎۱۳

نام مولف با مطابقت با آثار ديگر به دست آمد

<چاپ سربي>

<واقف: محمد رمضاني>

-۱۲۸۷ = .‎ق‎۱۳۲۶

مشخصات از روي جلد

نوع کاغذ: فرنگي واتر مارک

<چاپ سربي>

<واقف: محمد رمضاني>

[۱۲۸۷= .‎ق ‎۱۳۲۶

<چاپ سربي>

<واقف: فريد محسني اراکي>

۱۳۵۳

کتابنامه: ص. ۱۸۰ - ‎۱۸۲؛ همچنين بصورت زيرنويس

<اهدا کننده: قاسم تبريزي>